Szkocka whisky – wszystko co chciałbyś wiedzieć!

Szkocka whisky to jeden z najważniejszych symboli tego małego kraju. Trunek ten ma swoich fanów na całym świecie. Niektórzy poza degustacją decydują się także na podróż do Szkocji i wizytę w jednej z wielu destylarni aby dowiedzieć się w jaki sposób powstaje whisky oraz dowiedzieć się czegoś na jej temat.

W dzisiejszym wpisie podrzucę Wam ciekawostki na temat szkockiej whisky, opowiem regionach whisky w Szkocji a także w skrócie opowiem o jej historii.

Regiony whisky w Szkocji – ile ich jest?

W Szkocji oficjalnie wyróznić można 5 regionów whisky:

• Lowland rozciąga się południowej części lądowej Szkocji. Granicę wyznaczą linia pomiędzy Greenock i Dundee. Warto wspomnieć o destylarniach Auchentoshan, Glenkinchie oraz Eden Mill.
• Highland i wyspy to teoretycznie największy region whisky w Szkocji. Łączy on 47 destylarnii (Glenturret, Deanston, Blair Athol, Ben Nevis, Dlawhinnie, Glengoyne, Isle of Jura czy Talisker).
• Speyside to region wokół rzeki Spey w północno-wschodniej Szkocji. W tej okolicy znajduje się 50 destylarni, które zapewniają pracę dla wielu lokalnych mieszkańców. Mimo iż jest to bardzo mały region zagęszczenie destylarni jest bardzo duże. Wśród aktualnie funkcjonujących gorzelni w Speyside wyróżnić można Gardhu, Glenlivet, Glenfiddich, Glenrothes czy Macallan.
• Campbeltown to malutki region whisky w Szkocji na półwyspie Kintyre. Znajdują się tam zaledwie dwie destylarnie – Glen Scotia i Springbank. Kiedyś był on nazywany „światową stolicą whisky” i działało tutaj ponad 30 destylarni (1825 rok).
• Islay to region whisky, które obejmuje wyspę Islay znajdującą się archipelagu Hebryd Wewnętrznych. Aktualnie liczy on sobie 9 destylarni – Ardbeg, Ardnahoe, Bowmore, Bruichladdich, Bunnahabhain, Caol Ila, Kilchoman, Lagavulin oraz Laphroaig.

Historia whisky w Szkocji w pigułce

Historia szkockiej zaczyna się już w XV wieku. W 1494 Friar John Cor wyprodukował ponad 1500 butelek whisky. Rosnąca popularność szkockiej whisky przyciągnęła uwagę szkockiego parlamentu, w 1644 roku wprowadzono pierwsze podatki. Jak można się domyślić doprowadziło do wzrostu nielegalnej destylacji w całym kraju.

Przemyt whisky stał się standardową praktyką przez następne 150 lat. Szkoci wymyślali coraz to bardziej kreatywne sposoby na uchronienie się przed podatkami. Mówi się, że nawet duchowi ukrywali whisky pod ołtarzem. Do transportu wykorzystywano trumny aby alkohol nie został skonfiskowany. W XIX wieku ponad połowa spożywanej whisky była nieopodatkowana.

Ogromna ilość nielegalnie produkowanej whisky skłoniła w końcu księcia Gordona do zmiany zdania. W 1823 roku uchwalono ustawę o akcyzie, która umożliwiała destylację whisky w zamian za opłatę licencyjną w wysokości 10 funtów i ustaloną opłatę za galon tego niezwykłego napoju. Przemyt whisky prawie całkowicie wymarł w ciągu następnej dekady i w rzeczywistości wiele współczesnych destylarni stoi w miejscach, z których korzystali przemytnicy ponad dwa wieki temu.

W 1831 roku Aeneas Coffey wynalazł patent, który umożliwił ciągły proces destylacji.W taki sposób powstało Grain Whisky, które miało mniej intensywny smak niż Malt Whisky.

W XIX wieku James Buchanan, Tommy Dewar, Johnnie Walker i James Chivas po raz pierwszy wywieźli szkocką ze Szkocji. Pojawiła się ona na rynkach USA, Kanady, RPA, Hongkongu, Indii, Niemiec, Wietnamu czy Wysp Zielonego Przylądka. Zbudowane przez nich rynki eksportowe są dziś kamieniem węgielnym sukcesu szkockiej whisky.

W latach 80. XIX wieku francuskie winnice uległy zniszczeniu dzięki czemu pojawiła się szansa na nowych rynkach. Szkocka whisky bardzo szybko zastąpiła pustkę po brandy.

3 października 1912 roku utworzono Wine & Sprit Brand Association, które przekształciło się w Stowarzyszenie Scotch Whisky w 1942 roku. Miało on za zadanie kontrolować rosnące podatki, globalną ekspansję i ułatwiać współpracę producentów.

W 1920 roku w Stanach Zjednoczonych wprowadzono prohibicję co stworzyło kolejną szansę na rozwój branży szkockiej whisky.

W 1994 roku przemysł szkockiej whisky świętował 500-lecie produkcji w Szkocji – i zrobił to w wielkim stylu! Po raz pierwszy światowy eksport przekroczył wartość 2 miliardów funtów.

Dziś szkocką whisky dostać można w 175 krajach. W każdej sekundzie 42 butelki szkockiej są wysyłane ze Szkocji na cały świat, pomagając wspierać dziesiątki tysięcy miejsc pracy w Szkocji.

Czym jest The Angel’s Share?

W miarę starzenia się whisky część alkoholu wyparowuje, w rzeczywistości może to być utrata nawet 1,5-2% objętości znajdującej się w beczce whisky każdego roku jej dojrzewania. W Szkocji nazywa się to The Angel’s Share.

Szkocka whisky – ciekawostki i mało znane fakty

Najdroższa whisky na świecie to Isabella’s Islay. Kosztuje on £3,8 miliona funtów. Skąd wzięła się taka cena? Butelkę zdobi 8500 diamentów, 300 rubinów i ekwiwalent 2 sztabek białego złota. Cytując klasyka: „mają rozmach…”.

Whisky w języku gaelickim to „uisge beathe” co tłumacząc na język polski oznacza „wodę życia”. Z czego jest szkocka whisky? Jest ona wytwarzana wyłącznie ze zbóż, wody i drożdży.

John Jameson czyli założycie irlandzkiej whisky Jameson był Szkotem.

Glenturret Distillery to najstarsza destylarnia w Szkocji (pośród nadal funkcjonujących). Historia tego miejsca sięga 1775 roku.

Najstarsza butelka whisky na świecie to Glenavon Special Liqueur Whisky. Data butelkowania szacowana jest na lata 1851-1858. Oficjalnie jest ona uznana jako Rekord Guinnessa.

Wartość eksportu szkockiej whisky w 2019 roku wyniosła 4,9 miliarda funtów. Największe kierunki eksportu szkockiej whisky (pod względem wartości) to USA, Francja, Singapur, Tajwan, Litwa, Niemcy, Japonia, Australia, Hiszpania i Chiny. [źródło]

Szkocka whisky jest sprzedawana na około 180 rynkach na całym świecie. 42 butelki szkockiej whisky są wysyłane za granicę co sekundę co stanowi ponad 20% całego eksportu żywności i napojów w Wielkiej Brytanii. [źródło *2019 rok]

Obecnie w całej Szkocji działają 134 destylarnie szkockiej whisky.

Każdego roku odnotowuje się 2,2 miliona wizyt w destylarniach szkockiej whisky, co czyni tę branżę trzecią najpopularniejszą atrakcją turystyczną w Szkocji.

Ponad 10 000 osób jest bezpośrednio zatrudnionych w branży whisky w Szkocji,

Około 22 miliony beczek dojrzewa w magazynach w Szkocji – to ponad czetrokrotność liczby ludności.

Rodzaje szkockiej whisky

• Single Malt Scotch Whisky pochodzi tylko z jednej destylarni – niekoniecznie z jednej beczki. W procesie destylacji w alembikach (pot stills) wykorzystuje się tylko wodę i słód jęczmienny. Na przykład Aberlour 16yo, Jura 10yo, Glenlivet 12yo czy Aberfeldy12 yo.
• Blended Malt Scotch Whisky powstaje w wyniku połączenia co najmniej dwóch Single Malt Scotch Whisky.
• Single Grain Scotch Whisky pochodzi tylko z jednej destylarni. W procesie destylacji wykorzystuje się wodę oraz ziarna innych zbóż niż jęczmień (kukurydza, pszenica i żyto). Na przykład Haig Club, Loch Lomond czy Tweeddale.
• Blended Grain Scotch Whisky powstaje w wyniku połączenia co najmniej dwóch Single Blended Grain Scotch Whisky.
• Blended Scotch Whisky powstaje zmieszania jednej lub większej ilości  Single Malt Scotch Whisky oraz jednej lub większej ilości Single Grain Scotch Whisky. Ponad 9 na 10 butelek szkockiej whisky spożywanych na świecie to Blended Scotch Whisky. Na przykład The Famous Grouse, Johnnie Walker Blue Label, Chivas Regal 25yo,

Jak Szkoci piją whisky?

W Szkocji whisky pije się tylko i wyłącznie z niewielką ilością wody. Jeśli nadal zastanawiasz się jak jak pić szkocką whisky to pamiętaj, że dolewanie coli jest uznawane za obrazę!

Szkocka whisky spożywana jest specjalnych kieliszkach – najpopularniejsze z nich to Glencairn whisky glass. Degustacja whisky pozwala odkryć jej aromat (który jest inny w zależności od regionu) i cieszyć się smakiem. Popularne są również szklanki do whisky, które często zapewniają profesjonalną oprawę nietuzinkowym wykonaniem.

The Scotch Whisky Regulations 2009

Ogromna popularność szkockiej whisky sprawiła, że zaczęło pojawiać się coraz więcej podróbek. W 20019 roku wprowadzono w życie The Scotch Whisky Regulations 2009.

Z czego jest szkocka whisky? Whisky aby zostać nazwaną szkocką musi być wyprodukowana w Szkocji wyłącznie ze zbóż, wody i drożdży. Następnie musi przeleżeć minimum 3 lata w dębowych beczkach. Zawartość alkoholu w trakcie butelkowania musi wynosić 40%.

Jednym z przepisów jest ochrona prawna tradycyjnych regionów whisky w Szkocji – Lowland, Highland, Speyside, Campletown i Islay. Nazwy te mogą pojawiać się tylko na whisky w całości wydestylowanej w tych regionach.

Na tej można można zapoznać się w The Scotch Whisky Regulations 2009 w całości.

Jaka jest różnica miedzy szkocką whisky a irlandzką whiskey?

Pierwsza widoczna gołym okiem różnica to pisownia ich nazwy. Irlandzcy gorzelnicy chcą odróżnić się od Szkotów i podkreślić odrębność swoich trunków prowadzili nazwę „whiskey„. Dla przypomnienia w Szkocji alkohol ten znany jest jako „whisky„. Co ciekawe nazwa whisky stosowana jest także Kanadyjczyków i Japończyków a whiskey przez Amerykanów.

Różnic jest jednak więcej. Trzeba w tym momencie wspomnieć o procesie destylacji. Szkocka whisky destylowana jest dwukrotnie dzięki czemu jej smak jest bardziej wyrazisty. Z kolei irlandzka whiskey poddawana jest procesowi destylacji trzykrotnie – w ten sposób uzyskuje się delikatny smak.

Nie można także zapomnieć o tym, że podczas produkcji szkockiej whisky wykorzystuje się jęczmień suszony w torfowym dymie a irlandzkiej whisky jest on suszony gorącym powietrzem.

Whisky szkocka czy irlandzka? To już zależy od Waszych preferencji. Obydwa trunki mają swoich fanów na całym świecie. Osobiście preferuje dobrą szkocką whisky.

Źródła:
https://www.scotch-whisky.org.uk/
https://www.whisky.com/information/knowledge/about-whisky/about-whisky/scotlands-whisky-regions.html